Σάββατο 29 Σεπτεμβρίου 2012

Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ




Εγκλήματα -Τρομοκρατία-Καταστολή

 

Είναι ασφαλώς ορθή κρίση του Βρετανού ιστορικού Eric Hobsbawn, σύμφωνα με την οποία ο κομμουνισμός είναι ένα φαινόμενο που σημάδεψε τον 20ό αιώνα.
Το κομμουνιστικό σύστημα κατέρρευσε στην Ευρώπη. Καταδικάστηκε ιστορικά, με τα κριτήρια που το ίδιο όρισε στον εαυτό του: της πρακτικής του εφαρμογής και της επικράτησής του σε παγκόσμια κλίμακα. Η κατάρρευσή του επιβεβαιώνει με τον πιο πανηγυρικό τρόπο τη διάψευση της θεωρίας που τον στήριζε και αποδεικνύει τον χιμαιρικό του χαρακτήρα. Όμως, ο κομμουνισμός δεν ήταν μόνο ένα λάθος, αλλά κάτι περισσότερο: ήταν ένα έγκλημα και μάλιστα γιγαντιαίων διαστάσεων.
Αυτό συμβαίνει διότι στην καρδιά του κομμουνισμού, ως συστήματος σκέψης και πράξης, βρίσκεται η βία. Όπως γράφει ο Merleau-Ponty, το θέμα της βίας είναι κεντρικό ζήτημα στον κομμουνισμό. Και πέρα από την άσκηση άμεσης φυσικής βίας, κάθε πράξη που γίνεται με πρόθεση να βλάψει τον άλλον περιλαμβάνεται στην έννοια της βίας: το ψέμα, η απάτη, η επιβολή ενός ανελεύθερου καθεστώτος.
Για καιρό, πολλοί διανοούμενοι, ανάμεσά στους οποίους και ο Merleau-Ponty, πίστεψαν ότι, παρά το τρομοκρατικό στοιχείο με το οποίο είναι συνυφασμένος ο κομμουνισμός, παρά τα εγκλήματα που έχει διαπράξει, το κίνημα αυτό ανταποκρίνεται στις «ανθρωπιστικές προθέσεις» που έχει, εφόσον «κυρία αποστολή είναι να αναζητήσει εκείνη τη μορφή που υπερβαίνει τον εαυτό της προς την κατεύθυνση του μέλλοντος της ανθρωπότητας».
Δεν είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτό σήμερα: όχι διότι χειροτέρεψε η πρακτική του κομμουνισμού τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά διότι η εμπειρία μας μας αναγκάζει να δεχθούμε το αντίθετο συμπέρασμα από αυτό που υιοθετεί ο Merleau Ponty, ότι δηλαδή ο κομμουνισμός ήταν εγκληματικός, παρά τις διακηρυγμένες ανθρωπιστικές του προθέσεις οι οποίες είναι γενεσιουργές ψευδαισθήσεων σε πολλούς, ενδεχομένως καλοπροαίρετους ανθρώπους.
Αυτό είναι το μήνυμα της Μαύρης Βίβλου του Κομμουνισμού.
 
1. Έγκλημα και ιδεολογικοποίηση της πραγματικότητας

Το βασικό πρόβλημα που εξετάζει το βιβλίο είναι το έγκλημα ως αναγκαίο συνοδευτικό κάθε κομμουνιστικού καθεστώτος. Για ποιο λόγο η εφαρμογή του κομμουνισμού οδήγησε πάντα στην εγκαθίδρυση εγκληματικών καθεστώτων; Σε όλες τις περιόδους και σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, σε μικρές και μεγάλες χώρες, ανεπτυγμένες ή υπανάπτυκτες, η εγκαθίδρυση κομμουνιστικού καθεστώτος σήμαινε μαζικές συλλήψεις, φυλακίσεις και εκτελέσεις. Ποια είναι η αιτία γι’ αυτό;
Το ερώτημα αυτό που θέτει η Μαύρη Βίβλος είναι αμείλικτο και το ενδιαφέρον που προκάλεσε ήταν μεγάλο από την πρώτη στιγμή. Το βιβλίο εκδόθηκε στην Γαλλία, το 1997, από τον εκδοτικό οίκο Robbert Laffont και σε διάστημα λιγότερο από δυο χρόνια πούλησε πάνω από 200.000 αντίτυπα. Από τότε μεταφράστηκε σε δέκα γλώσσες και πρόσφατα κυκλοφόρησε στην Ρωσία και ΗΠΑ.
Πέρα, όμως από την εκπληκτική εκδοτική επιτυχία της, η Μαύρη Βίβλος έδωσε λαβή σε συζητήσεις και κριτικές, υψηλού ακαδημαϊκού επιπέδου, αλλά και σε οργίλες αντιδράσεις. Οι τελευταίες, όπως θα φανεί πιο κάτω, προήλθαν κυρίως από ''διανοούμενους'' που ανήκουν στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς, αλλά και από ορισμένους πολιτικούς.
   Η περιφρόνηση που έχει ο στρατευμένος ''διανοούμενος'' για την εμπειρική πραγματικότητα είναι σύστοιχη με τη λειτουργία του ουτοπισμού στα κομμουνιστικά καθεστώτα.

Η λειτουργία εκτός αντικειμενικής πραγματικότητας στο πλαίσιο μιας «εναλλακτικής» ιδεολογικής πραγματικότητας εξηγεί και τις ψευτοδικίες, οι οποίες δεν εφευρέθηκαν από τον Στάλιν, αλλά από τον Λένιν: η πρώτη καταγραφή ψευτοδίκης είναι το 1922, οργανωμένη από τον Λένιν και με πρόεδρο τον Πιατακόφ.


Βλέπουμε, επομένως ότι η ουτοπία ως ιδεολογικοποιημένη πραγματικότητα έχει δομική θέση στη λειτουργία του συστήματος και δεν είναι μια αβλαβής ονείρωξη καλοπροαίρετων ''διανοούμενων'' που διακατέχονται από χίμαιρες. Όταν η πραγματικότητα δεν συμφωνεί με το ουτοπικό της διάγραμμα, εφαρμόζεται η βία – και μάλιστα αμείλικτα. Αλλά και ο ''διανοούμενος'' που λειτουργεί ως Homo ideologicus, ο στρατευμένος ''διανοούμενος'' που είναι οπαδός ή συνοδοιπόρος του κομμουνισμού, με τον τρόπο του βιάζει την πραγματικότητα ιδεολογικοποιώντας την.
Ας προστεθεί σ’ αυτά και το γεγονός ότι στους κύκλους που συγκροτούν την ευρύτερη ιδεολογική κοινότητα της Αριστεράς δεν είναι ανεκτή η κριτική στον κομμουνισμό όταν πηγαίνει σε βάθος.
Υπό αυτές τις συνθήκες, το πλήθος όσο και το πάθος των αντιδράσεων που σημειώθηκαν γύρω από το περιεχόμενο της Μαύρης Βίβλου ήταν αναμενόμενα.
 
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
 
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ: Η ΝΕΜΕΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΜΟΥΝΙΣΜΟΥ (STEPHANE COURTOUIS)
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΕΝΑ ΚΡΑΤΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΟΥ
ΠΡΑΞΕΙΣ ΒΙΑΣ, ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ, ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ (NICOLAS WERTH)
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ (STEPHANE COURTOIS, JEAN-LOUIS PANNE, ΗΛΙΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗΣ, REMI KAUFFER)
ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ: Η ΑΛΛΗ ΕΥΡΩΠΗ ΘΥΜΑ ΤΟΥ ΚΟΜΟΥΝΙΣΜΟΥ (ANDREI PACZΚOWSKI ΚΑΙ KAREL BARTOSEK)
ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΑΣΙΑΤΙΚΟΙ ΚΟΜΟΥΝΙΣΜΟΙ: ΜΕΤΑΞΥ «ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ» ΚΑΙ ΣΦΑΓΗΣ ΚΙΝΑ, ΒΙΕΤΝΑΜ, ΛΑΟΣ ΚΑΙ ΚΑΜΠΟΤΖΗ (JEAN-LOUIS MARGOLIN), ΒΟΡΕΙΟΣ ΚΟΡΕΑ (PIERRE RIGOULOT)
ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ: Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (PASCALE FONTAINE, YVES SANTAMARIA ΚΑΙ SYLVAIN BOULOUQUE)
ΓΙΑΤΙ; (STEPHANE COURTOIS)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ